dr Justyna Balisz-Schmelz

Studiowała historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, Humboldt Universität oraz Freie Universität w Berlinie. Od 2017 roku adiunktka w Zakładzie Historii Sztuki Nowoczesnej w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie prowadzi zajęcia z historii i metodologii sztuki współczesnej. Jej dotychczasowe badania koncentrowały się na niemieckiej sztuce po 1945 roku w kontekście studiów nad pamięcią kulturową oraz polsko-niemieckich relacjach artystycznych. Autorka książki „Przeszłość niepokonana. Sztuka niemiecka po 1945 roku jako przestrzeń i medium pamięci” (Kraków, Universitas, 2018) i licznych artykułów, w których na bieżąco aktualizuje i uzupełnia zawarte w niej przemyślenia (“Stranger in One’s Own Country”: Afro-Germans and Post-Unification Memory Contests in Laura Horelli’s „Namibia Today”and the Works of Ingrid Mwangi Hutter, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej”, No 29/2021, „Kim są Turcy, Żydzi i inni Niemcy? Refleksje wokół najnowszej książki Petera Chametzky’ego”, „Przegląd Zachodni”, 3 (387)/2023).

Od czasu napisania tekstu o związanej ze Śląskiem artystce – Urszuli Broll do katalogu jej retrospektywnej wystawy w Muzeum Narodowym w Warszawie – Królikarni w 2021 roku, drugim obszarem jej badań są związki sztuki współczesnej i alternatywnych form duchowości w Europie Środkowo-Wschodniej (głównie Polska i NRD) oraz w powojennych Niemczech. Od 2025 roku należy do Central and Eastern European Network for the Academic Study of Western Esotericism (CEENASWE). Jest współorganizatorką międzynarodowej konferencji “Enchanted Socialist Modernity? Art of Central and Eastern Europe in the Face of of Esotericism and Unconventional Spiritualities” (2023), współredaktorką tomu  “Enchanted Socialist Modernity. Art of Central and Eastern Europe (1945–1989) in the Face of Alternative Spirituality”, red. Justyna Balisz-Schmelz, Kamila Dworniczak (Brill, 2025) oraz współautorką i główną współwykonawczynią projektu NCN Opus „Alternatywne formy duchowości w sztuce polskiej 1945-1989” (2024-2028), https://alternative-spirituality-in-art.ihs.uw.edu.pl/  W ramach projektu bada m.in. związki między alternatywnymi duchowościami a sztuką z perspektywy pograniczy kulturowych, wpływ psychologii Carla Junga i duchowości Wschodu na koncepcje i funkcje obrazu w powojennej Polsce oraz na rozumienie relacji między widzeniem a poznaniem w  modernizmie. Obecnie pracuje również nad duchowo-artystyczną monografią Urszuli Broll. 

Publikacje

Monografie
Redakcja tomów zbiorowych
  • Enchanted Socialist Modernity. Art of Central and Eastern Europe (1945-1989) in the Face of Alternative Spirituality, red. Justyna Balisz-Schmelz, Kamila Dworniczak, Brill 2025.
Teksty w tomach zbiorowych i w katalogach wystaw
  • “The Secret Emissary of Saxony: the Mystical “Communist Realism” of Carlfriedrich Claus in Light of Jacob Böhme’s Concepts”, w: Enchanted Socialist Modernity. Art of Central and Eastern Europe (1945-1989) in the Face of Alternative Spirituality, red. Justyna Balisz-Schmelz, Kamila Dworniczak, Brill 2025, ss. 151-174.
  • “Spiritual Self-Education as a Micropolitics of Resistance: Urszula Broll’s Mandalas”, w: Enchanted Socialist Modernity. Art of Central and Eastern Europe (1945-1989) in the Face of Alternative Spirituality, red. Justyna Balisz-Schmelz, Kamila Dworniczak, Brill 2025, ss. 275-301.
  • From a Dead-End Street in the West to the East. Alice Lex and Oskar Nerlinger, w: Cold Revolution. Central and Eastern European Societies, red. Joanna Kordjak, Jerome Bazin, Mousse Publishing 2021, s. 66-73.
  • Dosłowność jest więzieniem. O „Uśpionych trajektoriach” Alicji Bielawskiej, w: Uśpione trajektorie, red. Marta Lisok, BWA Katowice 2021.
  • W cieniu socjalistycznej utopii, w: Miasto / Fotografia / Archiwum, red. Barbara Kubska, ASP Katowice 2021.
  • Co pozostaje? Anty-pomniki Gerzów a medialne ramy pamięci. Rewizja po latach, w: Rzeźba dzisiaj 4. Antypomnik i nietradycyjne formy upamiętniania, red. E. Domanowska, M. Smolińska, Orońsko 2020, s. 9-20.
  • Pictures for the Fathers: Baselitz’s „Heldenbider” as Anti-Images of the Socialist and Fascist Body, w: Image, History and Memory, Routledge 2020, w druku.
  • Foreign Relatives: How German is Polish post-war Expressionism?, w: Polish Avant-garde in Berlin, red. M. Stolarska-Fronia, Peter Lang Verlag, Berlin 2019, s. 243-262. https://www.peterlang.com/view/title/68449 http://www.cbh.pan.pl/pl/publikacje/polish-avant-garde-berlin
  • Pieśni o wygnaniu i pragnieniu: archiwa afektywne Karoliny Grzywnowicz, w: Głębokie słuchanie, red. M. Lisok, Katowice 2019.
  • Odwrotność rzeczywistości. O alternatywnym modernizmie Urszuli Broll, w: Urszula Broll. Atman znaczy oddech, red. K. Kucharska, Fundacja Katarzyny Kozyry, Warszawa 2020.
  • Większość zostaje zapomniana, czyli o tym, dlaczego warto wysłuchać wspomnień i zajrzeć na strych, w: Życie obrazów, Fundacja Stefana Gierowskiego, Warszawa 2020.
  • Rozpalić i zdmuchnąć. Rzecz o pożytkach i szkodliwości pisma dla pamięci, w: O powstawaniu i ginięciu, red. M. Lisok, Katowice 2016.
  • Kiedy pamięć staje się ciałem. Anselm Kiefer, Georg Baselitz – wczesne prace, w: Strategie wystawiania, red. M. Hussakowska, Ewa M. Tatar, Universitas, Kraków 2012.https://universitas.com.pl/produkt/3027/Display-Strategie-wystawiania
  • Ciało, w: Modi Memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, Warszawa 2014.
Publikacje w czasopismach
  • „Kim są Turcy, Żydzi i inni Niemcy? Refleksje wokół najnowszej książki Petera Chametzky’ego”, „Przegląd Zachodni”, 3 (387)/2023, ss. 149-161.
  • “Stranger in One’s Own Country”: Afro-Germans and Post-Unification Memory Contests in Laura Horelli’s „Namibia Today” and the Works of Ingrid Mwangi Hutter, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej”, No 29/2021, https://www.pismowidok.org/en/archive/2021/29-images-and-imageries-of-race-histories/foreign-in-own-country?fbclid=IwAR2vu-sOcslNKTCck1viVQo5Gh1iWKq316EhwW0xevkIDZlQaIXYH3fGVTE
  • Terrified by the Close Other. Is the Postwar History of German Art Ready to Embrace “State Functionaries”?, “RIHA Journal”, https://www.riha-journal.org/articles/2020/0249-balisz-schmelz-EN
  • Ścieżka dźwiękowa wygnania. Archiwa afektywne Karoliny Grzywnowicz, „Konteksty”, 1-2/2020, s. 378-386
  • Duchowe samokształcenie jako strategia oporu.”Mandale” Urszuli Broll, “Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej“, 26/2020, https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/26-empatyczne-obrazy/duchowe-samoksztalcenie-jako-strategia-oporu?fbclid=IwAR1O_1w-qJ1GFpjStNyds5qdJJnROC8e3U7MI9PBGeaquDJPYjzFsJQ5We0
  • Which Polish? What Neue? What Wilde? Provincialisation of the centre – centralisation of the province on the example of the Duesseldorf Papers by Marek Sobczyk and Jarosław Modzelewski, “Quart. Kwartalnik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego”, 2020, w druku.
  • „Ewokują monstra rozkładu”. Ogólnopolska Wystawa Młodej Plastyki „Przeciw wojnie – przeciw faszyzmowi” w świetle „niemiecko-niemieckiego” sporu o ekspresjonizm, „Folia Historiae Artium”, Seria Nowa, t. 16/2018, s. 119-132.
  • Piszę, lecz nie opisuję. Pamięciotwórcza funkcja pisma w pracach Hanne Darboven, „Zeszyty Artystyczne”, 2(31)/2017, s. 83-96.
  • Obraz jako pole walki. Prolegomena do niemieckiej batalii o pamięć malarstwa, w: „Fragile – pismo kulturalne”, nr 2/2015, s. 11-15.
  • Artyści a historia. Kilka uwag o recepcji faszyzmu w sztuce niemieckiej, „Przegląd Zachodni”, nr 4/2009, s. 21-29.
  • Verkörperte Geschichte. Erinnerung an die Tragödie des Zweiten Weltkrieges in ausgewählten Kunstwerken von Mirosław Bałka, Magdalena Abakanowicz und Artur Żmijewski, „Historie. Jahrbuch des Zentrums für Historische Forschung Berlin der Polnischen Akademie der Wissenschaften“, 1/2007-2008, s. 35-40.
Referaty wygłoszone na konferencjach międzynarodowych
  • Occulture and Eigen-Sinn in the “Communist Realism” of Carlfriedrich Claus. Konferencja A Tide of Ghosts: Esotericism and Art beyond Fact and Fiction, Kopenhaga, Department of Arts and Cultural Studies we współpracy z SNASWE -Scandinavian Network for the Academic Study of Western Esotericism, 23.10–25.10.2024 r.
  • Enchanted Socialist Modernity. (Re)Imagining Spiritual (in) Art History of Central and Eastern Europe. Konferencja 2025 Spirituality and the Arts, Harvard University, 23.04–25.04.2025 r.
  • The Light Within Us Is One”. Eco-Spiritual artistic Modernism of Jerzy Ćwiertnia (1928–2009). Konferencja Socialist Eco-Aesthetics: Networks of Art and Ecology in the ‘Eastern Bloc’” , TechnischeUniversität Dresden, 4.06–6.06.2025 r. ‘One Must See With All Eyes’ Art, Science and Esotericism in the Early Decades of the Polish People’s Republic”(z dr Kamilą Dworniczak). 10thBiennial Conference of the ESSWE – European Society for the Study of Western Esotericism, Wilno, 26.06–28.06.2025
  • Kłopotliwy spadek. Czego nie można zrobić z odziedziczonymi dziełami sztuki w Polsce? Konferencja „Co można zrobić z dziełem sztuki? Aspekty prawne”, Wydział Prawa i Administracji UW, 14-15.05.2021.
  • The Soundtrack of Exile. Affective Archives by Karolina Grzywnowicz. Konferencja Memories in Transit. Transnational Memory and Identity Across Modern Regimes of Displacement and Dispersion, University of Cambridge, The Centre for the Study of Global Human Movement, 15-15.04.2021.
  • Nicht nur Pakete und Worte. „Die Kunstauktion gegen das Kriegsrecht in Polen für Solidarność” als Anregung des deutsch-polnischen Kulturtransfers. Konferencja Artistic Patronage in Central Europe: From Private Foundations to State Art, 27. Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, 19-21 września 2019.
  • Pictures for the Fathers. Baselitz’s Heldenbilder as Counterimages of the Socialist and Fascist Body. Konferencja Image, History and Memory. Genealogies of Memory in Central and Eastern Europe, Akademia Sztuk Pięknych Warszawa, 06 – 08. 12. 2017.
  • There Was No Third Germany. Migrations of West German Artists to the GDR between 1949 and 1961. Konferencja Cold Revolution. Central and Eastern Europe Societies in the Face of Socialist Realism, 1948-1959, Narodowa Galeria Sztuki Zachęta, Warszawa  29 – 31. 01. 2019.
  • Wschodnioniemieckie requiem. Antyfaszyzm niepokorny w NRD. Konferencja Nigdy więcej. Sztuka przeciw wojnie i faszyzmowi w XX   i XXI wieku, Warszawa, Muzeum Sztuki Nowoczesnej, 24 – 25. 10. 2019.
  • Co pozostaje? Anty-pomniki Gerzów a medialne ramy pamięci. Rewizja po latach. Konferencja Rzeźba dzisiaj IV. Anty-pomnik: nietradycyjne formy upamiętniania, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, 14 – 16. 11. 2019.

Accessibility by WAH